منطقه ی کوهستانی تخت سلیمان در شمال غربی مازندران دارای ۳۰ قله ی بالای ۴۰۰۰ متر است که بیشتر آنها قلل سنگی و یخچالی اند. تخت سلیمان یکی از مناطق بی نظیر کوهنوردی کشورمان می باشد.

قله ی علم کوه به ارتفاع ۴۸۷۸ متر بلندترین قله ی این منطقه و دومین قله ی مرتفع ایران است.
به قول کوهنوردی اگر دماوند را اورست ایران بدانیم قطعاً علم کوه K2 ایران است.

اکثر قلل منطقه ی تخت سلیمان با چند خط الرأس به قله ی اصلی علم کوه می رسند که عبارتند از :
۱- خط الرأس قلل پسنده کوه، سیاه کمان، چالون، سیاه سنگ، شاخک، علم کوه
۲- خط الرأس قلل لشکرگ ها، گردونه، مناره، ستاره، خرسان ها، علم کوه
۳- خط الرأس قلل آنه سرا، کورماکوه، کلجاران، سیاه قوک، رستم نیش، مجموعه سنگی قلل دندان اژدها، تخت سلیمان، شانه کوه و در ادامه ی آن گرده ی آلمان ها، علم کوه
۴- خط الرأس قلل هفت خوان، خرسان جنوبی به خرسان شمالی (که مسیری خطرناک و ریزشی است)، علم کوه
۵- خط الرأس قلل دیوچال به ابیدر تا قله ی سامان و در ادامه تا لشکرگ و خرسان ها، علم کوه

بیشتر شهرت علم کوه به دیواره ای ست که در شمال آن قرار دارد و طول آن با احتساب یخچال، ۷۵۰ متر است که کوهنوردان (فنی) ایرانی و خارجی سالانه از مسیرهای مختلف آن صعود می کنند.
یخچال مشهور اسپیلت که نام باشگاه کوهنوردی ما هم از آن گرفته شده است در شمال غربی این قله و در ارتفاع ۴۵۰۰ متری واقع است.

از چند منطقه می توان وارد محدوده ی تخت سلیمان شد که عبارتند از:
۱- از منطقه ی کلاردشت، ۲- از منطقه ی طالقان، ۳- از منطقه ی تنکابن (دره ی سه هزار) و ۴- از منطقه ی دلیر و الیت

کوهنوردانی که مایلند از منطقه ی کلاردشت این قله را صعود کنند به طور معمول از دو مسیر اقدام می نمایند:
مسیر اول از قرارگاه کوهنوردی رودبارک، وندراین، سرچال، علم چال، علم کوه
مسیر دوم از قرارگاه کوهنوردی رودبارک، وندراین، خرم دشت، تنگه گلو، حصارچال، علم کوه
تیم ۳۲ نفری ما به سرپرستی غلامرضا خلیل آبادی روز جمعه ۱۸/۴/۱۳۸۹ ساعت ۵ صبح با یک دستگاه میدل باس به قصد روستای رودبارک تهران را ترک کرد. پس از ۸ ساعت در جاده چالوس که توأم با تحمل ترافیک بود به قرارگاه کوهنوردی رودبارک رسیدیم. با هماهنگی قبلی ۳ دستگاه وانت نیسان در آنجا آماده بود تا تیم ما را از این ارتفاع ۱۶۰۰ متری به ارتفاع ۳۲۰۰ متری تنگه گلو جابجا نماید.

ساعت ۴ عصر بعد از طی این مسیر حدوداً ۲۰ کیلومتری که خوشبختانه هنوز خاکی است، به آن جا رسیدیم.
از آخرین زمانی که در آن منطقه بودم ۲ سال می گذرد. گویا در این مدت به خیل علاقه مندان صعود علم کوه همچنان اضافه می شود، چون زمانی که صعود را شروع کردیم تا به حصارچال برسیم تیم های زیادی را مشاهده کردیم که یا در حال صعود بودند یا در حال بازگشت. خوشبختانه دشت حصارچال آن قدر وسیع هست که بتواند چادرها و کوهنوردان بسیاری را در خود جای دهد. وقتی ساعت ۶ عصر آن جا رسیدیم چادرهای زیادی را دیدیم که برافراشته شده اند و افرادشان مشغول استراحت اند.
اکثر تیم ها بجز چندتایی، شهرستانی بودند که با تجهیزات عادی تابستانی و با رویکردی به طبیعت گردی و کوهپیمایی اقدام به صعود این دومین قله ی مرتفع ایران زمین می کردند، رویکردی غیرتخصصی و فنی (درست مانند دو منطقه ی مرتفع دیگر ایران در این فصل، یعنی دماوند و سبلان)
چقدر مناسب بود تا تعداد سازمان های کوهنوردی استاندارد در کشور افزایش می یافت تا این علاقه مندان به طبیعت و ورزش کوهنوردی را بهتر سازمان دهی و راهنمایی می کرد تا این افراد بیشتر با اصول اصلی ورزش کوهنوردی آشنا می شدند تا هم خودشان لذت بیشتری ببرند و هم بدینوسیله سطح کوهنوردی از نظر کیفی در کشور ارتقا یابد. اصولی مانند طرز لباس پوشیدن و تجهیزات، مثل استفاده نکردن از کفش کتانی یا پوتین سربازی و …، طرز برخوردهای زیست محیطی مانند نریختن زباله و آتش نزدن گیاهان و …، طرز گفتگوهای جمعی، مثل عدم ایجاد سروصدای اضافی (فریاد و سوت زدن، آواز خواندن نابهنگام) در هنگام صعود، یا ابراز عباراتی تکراری و فراوان و ملال انگیز مانند ماشاءا…، انشاءا… یا خسته نباشید و در نهایت رعایت الگوهای صحیح کوهنوردی، زیست محیطی، جمعی، اجتماعی و …

شب زیبایی را در دشت حصارچال و در ارتفاع ۳۷۰۰ متری به صبح رساندیم. واقعاً مکان بی نظیر و استثنایی ست در میان کوهستان های ایران.
تمام کف حصارچال پوشیده از چمن و نهرهای کوچک که در بعضی نقاط به شکل دریاچه های پراکنده و کوچک خودنمایی می کرد.
دور تا دور حصارچال را قلل زیبای منطقه فرا گرفته است که دیدن تمام اینها فرد بیننده را محسور و مسرور خود میکند.
ساعت ۵ صبح روز شنبه ۱۹/۴/۱۳۸۹ صعود قله را شروع کردیم.
مسیر پاکوبی که در کنار یال مرجی کش (قله ای در شمال حصارچال) وجود دارد، ساده ترین مسیری است که با آن می توان به قله علم کوه دست یافت. حدود ۵ ساعت طول کشید تا این مسیر زیبا و متنوع را صعود کنیم. با ارتفاع گرفتن تدریجی مناظر قله های اطرافمان نمایان تر می شد.
در ارتفاع ۴۵۰۰ متری، زمانی که با قله فاصله زیادی نداشتیم، به صلاحدید سرپرست، تیم به سه دسته تقسیم شد تا افراد با توجه به توانایی جسمی و سرعتی شان لذت بیشتری از صعود خود ببرند.

عکس روی قله را ساعت ۱۱ صبح گرفتیم.
قله ی کوچک و ریزشی علم کوه گنجایش پذیرش همه ۳۲ نفر را نداشت. به دلیل فشردگی جمعیت هر طور بود عکسی گرفتیم و از طریق شن اسکی دره به طرف حصارچال بازگشتیم. بعد از رسیدن به آنجا و استراحتی ۲ ساعته به تنگه گلو بازگشتیم و در ساعت ۵ عصر با وانت هایی که نشستن در عقب آنها توانایی و مهارت خاصی لازم دارد جاده خاکی و پردست انداز تنگه گلو به رودبارک را در یک ساعت طی کردیم.
با رسیدن به قرارگاه بدون اتلاف وقت آماده شدیم وبه طرف تهران بازگشتیم و در ساعت ۱۲ شب در مقابل باشگاه این برنامه ۲ روزه به پایان رسید.

پی نوشت اول: هوای گرم و استثنایی آن دو روز طوری بود که موقع رسیدن به قله نیاز به پوشیدن لباس اضافی نبود (که این اصلاً خوب نیست!).

پی نوشت دوم: در مسیر صعود قله به یکی از دوستان کوهنورد قدیمی و باسابقه برخوردم. در حال صعود کمی گپ زدیم و به ذکر خاطراتی از گذشته پرداختیم. به زمانی بازگشتیم که پیاده از رودبارک تا دشت حصارچال را طی می کردیم و در بین راه در ونداربن در محلی که اکنون به نیمه شهرکی تبدیل شده، استراحت می کردیم و پای صحبت پیرمردی طالقانی الاصل به نام درویش می نشستیم که از خاطرات دوران رضا شاه برایمان می گفت. قاطرچیان و کوهنوردان پس از استراحت، مسیر طولانی حصارچال را طی می کردند. پس از کمپ زدن در دشت حصارچال ظرف چند روز پیاپی به صعود قلل مختلف آن منطقه می پرداختند (همین الگو در منطقه علم چال هم اجرا می شد.).

عجیب است که دیگر خبری از این گونه صعودها نیست. با اینکه تعداد علاقه مندان به کوهنوردی حالا خیلی بیشتر از گذشته است، ولی به نظر می رسد از نظر کیفی رشد چندانی نداشته ایم.
افراط و تفریط در زندگی ما ایرانیان بسیار دیده می شود، در گذشته که نه جاده ای بود و نه این همه امکانات و تعداد کوهنوردان هم نسبت به جمعیت کم بود، با این حال همه آنها تقریباً در یک سطح و یک فرهنگ به کوهنوردی (نه چیز دیگر) می پرداختند.

مطمئناً مدیریت کلان در این ورزش می تواند به ردیابی این مقال بپردازد.

گزارش از: ذ. حمیدی
۲۱/۴/۱۳۸۹