علم‌کوه قله ای در شمال ایران است که دومین قله بلند ایران پس از دماوند می باشد.
این قله که در منطقه تخت سلیمان در شهرستان کلاردشت استان مازندران واقع گردیده به “آلپ ایران” نیز معروف است.
بیشتر شهرت این کوه به خاطر دیواره‌ای‌ست که در دامنه شمالی آن قرار دارد و دارای فنّی‌ترین و سخت‌ترین مسیرهای سنگ‌نوردی و دیواره‌نوردی در ایران است.
علم‌کوه در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان کلاردشت و در استان مازندران واقع گردیده.
کلاردشت نزدیک‌ترین شهر استان مازندران به این منطقه و پراچان و طالقان نزدیکترین شهرها در استان البرز به علم‌کوه هستند.
این ناحیه بزرگ کوهستانی از شمال به کلاردشت و سواحل دریای خزر، از شرق به دره رودخانه کرج چالوس، از غرب به منطقه الموت و سه هزار و از جنوب به منطقه طالقان محدود می شود.
یخچال های بسیاری از جمله یخچال های علم چال، سرچال، اسپیلت، تخت سلیمان، مرجیکش، خرسان و … در این منطقه قرار دارند از این رو می توان این منطقه را بزرگترین ناحیه کوهستانی یخچالی ایران نام برد.
با توجه به ارتباط علم کوه با کوه‌های اطراف و وجود دیواره و گرده، برای رسیدن به آن راه‌های بسیاری وجود دارد.

مسیرهای رایج صعود به علم کوه را می‌توان به؛
یک مسیر کوهپیمایی جنوبی، یک مسیر کوهپیمایی شمال شرقی، یک مسیر کوهنوردی شمالی و یک مسیر دیواره‌نوردی تقسیم‌بندی کرد.
مسیر جبهه جنوبی؛
مسیر کوهپیمایی که از رودبارک آغاز می‌شود و با گذر از ونداربن، تنگ گلو و حصار چال از سمت جنوبی به قله علم‌کوه می‌رسد، ساده‌ترین مسیر صعود به قله است؛ که معمولاً با شب مانی در دشت حصار چال همراه است.
مسیر جبهه شمال شرقی؛
مسیر کوهپیمایی شرقی هم از رودبارک آغاز می‌شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم‌چال و گردنه سیاه سنگ از سمت شرق به قله علم‌کوه می‌رسد. این مسیر به عنوان یکی از سخت‌ترین مسیرهای کوهپیمایی در ایران محسوب می‌شود و غالباً با یک شب مانی در پناهگاه سرچال همراه است.
مسیر گرده آلمان‌ها؛
مسیر کوهنوردی که از رودبارک آغاز می‌شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم‌چال و گرده آلمان‌ها دقیقاً از سمت شمال به قله علم‌کوه می‌رسد. این مسیر از لحاظ زمانی کوتاه‌تر از مسیر سیاه سنگ است ولی نیازمند ابزار فنی می‌باشد و مانند آن، غالباً با یک شب مانی در پناهگاه سرچال همراه است.
مسیر دیواره شمالی؛
مسیر دیواره‌نوردی هم از رودبارک آغاز می‌شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم‌چال و دیواره شمالی از مسیرهای متنوع دیواره به قله می‌رسد.
این منطقه دارای ۴۷ قله بالای ۴۰۰۰ متری است و بلندترین قله این منطقه قله علم کوه با ارتفاع ۴۸۵۰ متر می باشد.
در جبهه شمالی این قله، دیواره‌ گرانیتی به طول ۶۵۰ یا ۵۵۰ متر وجود دارد که یکی از زیباترین و مشکل‌ترین دیواره‌های دنیا به‌شمار می‌رود.
اگر جایی ارتفاع ۸۰۰ متر برای این دیواره ذکر شده، اشتباه نیست چرا که یخچال علم چال به ارتفاع تقریبی – میانگین ۴۰۵۰ متر در پای این دیواره با شیب نسبتاً تندی به آن رسیده‌است؛ و ارتفاع تقریبی ۸۰۰ متر که بعضاً در منابع ذکر شده با احتساب این قسمت می‌باشد.
جنس این دیواره از نوع لوکوگرانیت (Leucogranite) متخلخل و به رنگ حنایی روشن است.
این سنگ ها عموماً در کوهزایی های ناشی از برخورد دو صفحه ی قاره ای شکل می گیرند. در کمربند کوهزایی آلپ-هیمالیا که البرز نیز جزئی از آن به حساب می آید، به وفور از این توده های لوکوگرانیتی دیده می شود. دیواره های عظیم و بلند این کوه به دلیل سختی و استحکام سنگ آن در برابر عوامل طبیعی از جمله فرسایش است.
از دیر باز قله علم کوه و دیواره آن مورد توجه کوهنوردان بوده‌است. نه تنها کوهنوردان ایرانی، بلکه کوهنوردان آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی و… نیز بر روی مسیرهای متعدد این دیواره صعود انجام داده‌اند. مسیر گرده آلمان‌ها-فرانسوی‌ها از اولین مسیرهای گشوده شده روی گرده این دیواره می‌باشد.
از مسیرهای روی دیواره اصلی می‌توان به مسیرهای زیر اشاره کرد:
هاری روست – علایی – نجاح، فرانسوی‌ها ۴۸، لهستانی‌ها ۵۰، لهستانی‌ها ۵۲، همدانی‌ها، آرش، کرمانشاهی‌ها، ایتالیایی‌ها، قزوینی‌ها، تبریزی‌ها، کرجی‌ها و اراکی‌ها
*در سال ۱۳۱۵ یک گروه آلمانی به سرپرستی اشتیناور (Steinauer) و گورتر (Gorter) از طریق طالقان صعود خود به علم کوه را انجام دادند که مسیر صعود فنی آن ها به مسیر گرده آلمان ها معروف است.
علی رغم درجه صعود پایین چند ویژگی گرده آلمان ها که باعث می شود حتی از برخی مسیرهای دیواره نوردی هم چالشی تر باشد به این شرح است:

۱- نوع سنگ و ریزشی بودن آن (پاندولی در دیواره ها عموماً نسبت به گرده آلمان ها ایمن تر است)

۲- نام بزرگ و با ابهت علم کوه (با توجه به فعالیت های گسترده بهترین دیواره نوردان و کوهنوردان ایران در این منطقه)

۳- فاصله زیاد میانی ها

۴- ارتفاع بالا

۵- دستیابی سخت به ابتدای گرده مخصوصا در زمستان

۶- یخ زدگی بعضی قسمت های مسیر و سرمای هوا

۷- حوادث و تلفات زیاد

بهترین زمان صعود به علم کوه نیمه دوم تیر تا نیمه دوم مرداد است. پاییز و زمستان علم کوه با برف سنگین، طوفان و ریزش متوالی بهمن‌های سنگین همراه است بهار هر سال نیز این وضعیت ادامه دارد.

 

********

شرح برنامه : 

روز اول (چهارشنبه ۲۱ تیر ۱۴۰۲ ) ساعت ۵ صبح به همراه بهنام پیروزرام از تهران به مقصد کلاردشت به راه افتادیم. هوای جاده چالوس مطبوع و بهاری همراه با مه بود که نوید خوبی از آب و هوای منطقه می داد.

ساعت ۹ و نیم به قرارگاه ونداربن رسیدیم. خودروی عجیب و غریبی شبیه به تانک مشاهده کردیم که مطلع شدیم تیم آلمانی در منطقه تخت سلیمان مشغول گشایش مسیر هستند.

صبحانه را صرف کردیم و پس از بستن کوله ها که وزن آن ها با ابزار فنی و تجهیزات شب مانی به ۲۰ کیلوگرم هم می رسید ساعت ۱۰:۱۵ به سمت سرچال راهی شدیم.
کوله هایمان سنگین بود به همین خاطر آهسته حرکت می کردیم تا ضربان قلبمان بالا نرود. (بالا رفتن ضربان قلب و به نفس نفس افتادن موجب تحلیل زودهنگام انرژی می شود)

با توجه به ساعت صعودی که به ناچار انتخاب کرده بودیم پیش بینی آفتابی سوزان از مسیر صعود تا سرچال داشتیم که خوشبختانه اینطور نشد و آسمان بر سرمان سایه افکند.
تقریبا بعد از کشتی سنگ، مه منطقه را پوشانده بود و ما که وارد مه شده بودیم سرخوش از صعودی لذت بخش بودیم.
سرانجام پس از عبور از کنگلک ها و صعود لیزونک، پناهگاه سرچال و قله های رفیع علم کوه و تخت سلیمان خودنمایی کردند. ساعت ۱۵:۱۵ پس از ۵ ساعت کوهپیمایی با کوله های سنگین به پناهگاه سرچال رسیدیم.

پناهگاه سرچال در ارتفاع ۳۸۰۰ متر توسط فدراسیون کوهنوردی ساخته شده و از امکانات نسبتا خوبی برخوردار است از جمله پنل خورشیدی برق، لوله کشی آب (چشمه)، سرویس بهداشتی، تخت های دوطبقه (نیاز به کیسه خواب یا زیرانداز دارد).

تیم آلمانی را در سرچال ملاقات کردیم. سرپرست آنها استفان گلوواکز (Stefan Glowacz) 60 ساله بود که برای اکسپدیشن دیواره های جاده ابریشم (WallsOnSilkRoad) از اروپا به ترکیه و سپس ایران آمده بودند و در حال تهیه مستند از این اکسپدیشن بودند. قابل ذکر است جاده ابریشم در گذشته برای ارتباط شرق و غرب و جنوب آسیا به هم و به شمال آفریقا و غرب اروپا استفاده می شده است.

ظاهرا مسیری با درجه سختی d13 بر روی دیواره آفتاب (تقریبا در پایین دست تیغه های دندان اژدها)گشایش کرده بودند. از آنها پرسیدم گرده آلمان ها را صعود کرده اید؟ عجیب بود که صعود نکرده بودند حتی بعضی از آنها نمی دانستند گرده آلمان ها کجاست!

شب را در پناهگاه استراحت کردیم و ساعت ۲:۳۰ صبح روز دوم به سمت علم چال به راه افتادیم. مسیر صعود را از کنار قله میان سه چال پیش گرفتیم. قله میان سه چال که از نام آن نیز پیداست میان سرچال، علم چال و حصارچال واقع شده است و خط الرأس آن به قله تخت سلیمان و شانه کوه می رسد.

در مسیر علم چال، پناهگاه خرابه و سکوی آرش را مشاهده کردیم که خالی از چادر دیواره نوردان بود. مرداد ماه که فصل صعود دیواره است آن جا محل کمپ بسیاری از دیواره نوردان خواهد بود.

برف‌چال پایین سیاه سنگ را مشاهده کردیم که حجم برف قابل توجهی داشت و ما که به دلیل کوله های سنگین، کلنگ کوهنوردی همراه نداشتیم همان جا تصمیم گرفتیم ریسک نکرده و هنگام برگشت ، فرود از مسیر سیاه سنگ صرف نظر کنیم.

موقع تراورس شانه کوه از درگیری با برف و یخ اجتناب کردیم و سرانجام ساعت ۵:۳۰ به گردنه شانه کوه رسیدیم.

پس از استراحت، تجهیزات فنی را پوشیده و ساعت ۶:۱۵ از ابتدای گرده صعود خود را آغاز کردیم.
مسیر از سمت راست و از روی یک شکاف باریک ادامه پیدا می کند. ساعت ۷:۳۰ رسیدیم به اولین کراکس مسیر که دو رکابی است.
دو رکابی یک شکاف است که قابل ابزارگذاری است. چون از ونداربن با کفش اسپورتکس صعود کرده بودیم و کفش سنگنوردی و کوهنوردی همراه نداشتیم تصمیم گرفتیم درگیر صعود طبیعی قسمت های چالشی نشده و با اولویت ایمنی صعود کنیم بنابراین دورکابی را به صورت مصنوعی صعود کردیم.
با عبور از مسیر به سمت راست به سه رکابی رسیدیم. با استفاده از پله های آهنی موجود از این منطقه نیز عبور کردیم و به تراورس اول رسیدیم.
در این تراورس یکبار طناب نفر صعود کننده بین سنگ ها لاخ شد که بازگشت نفر صعود کننده و آزادکردن طناب زمانگیر شد. بعد از آن در قسمت هایی صعودهای کوتاهی انجام شد تا در نهایت به ابتدای تراورس بزرگ رسیدیم.

در حداقل ۳ طول از صعود گرده موفق به پیدا کردن کارگاه یا رول نشدیم بنابراین با استفاده از بلوک، کیل و فرند کارگاه و میانی گرفتیم. مسیر عمدتا فاقد میانی بود و یا فاصله میانی ها که عمدتا شامل میخ بودند زیاد بود همچنین بیشتر کارگاه ها تک رول بودند و برای آنها از بکاپ استفاده می کردیم.

در انتهای تراورس بزرگ با حمایت طناب فرود رفتیم و به اول دهلیز زیر تک رکابی (قیف یخ) رسیدیم. یخ زدگی مسیر موجب کاهش سرعت شده بود.

مسیر صعود یخ زده بود و امکان گرفتن میانی نبود بنابراین در بعضی نقاط مجبور به تراورس های کوچکی شدیم که موجب شکست طناب و در نتیجه کندی در صعود و حمایت نفر دوم می شد. قابل ذکر است با توجه به تجربه اول ما در صعود مستقل این گرده، از طول منتهی به دورکابی تا انتهای گرده صعود به صورت کرده‌ای انجام شد که همین امر وقت نسبتا قابل توجهی از تیم ما گرفت. در قسمت‌هایی از مسیر می‌توان به صعود همزمان یا سوئیسی صعود کرد که باعث صرفه جویی قابل ملاحظه در زمان برنامه می شود اما خطرات خود را دارد که ما از انجام آن صرف نظر کردیم.

از ابتدای قیف یخ با سه طول صعود به کارگاه قبل تک رکابی رسیدیم. تک رکابی یک شکاف (سه جاف) است که از سمت راست شکاف هم می توان آن را صعود کرد اما ما شکاف را مصنوعی صعود کردیم و به سنگ سماور رسیدیم.
از اینجا تا خروجی گرده دو طول است که از میخ‌های مسیر برای میانی استفاده کردیم. ساعت ۱۶:۳۰ به خروجی گرده رسیدیم و پس از استراحت و بازکردن تجهیزات فنی به سمت قله علم کوه راهی شدیم. ساعت ۱۷:۳۰ به قله علم کوه رسیدیم و پس از گرفتن عکس یادگاری از مسیر حصارچال به سمت تنگه گلو حرکت کردیم.
این برنامه ساعت ۲۰:۳۰ پس از ۱۸ ساعت تلاش در تنگه گلو به پایان رسید.

 

مشخصات برنامه :

*۲۲ کیلومتر پیمایش کل برنامه از ونداربن به تنگه گلو

*۸ کیلومتر از ونداربن به سرچال

*۱۴ کیلومتر از سرچال تا تنگه گلو

*مجموع ارتفاع صعود شده : ۲۶۵۰ متر

*ارتفاع ونداربن : ۲۲۰۰ متر

*ارتفاع قله : ۴۸۵۰ متر

*برای صعود تا قله از قاطر استفاده نشد اما برای مسیر برگشت با توجه به اینکه از مسیر متفاوتی بازگشتیم بنابراین برای بازگرداندن وسایل شب مانی از پناهگاه سرچال تا ونداربن از قاطر استفاده شد.

 

وسایل و ابزارآلات فنی مورد استفاده:

*یک حلقه طناب ۵۰ متری

*۱۲ عدد کوییک

*۱۰ عدد کارابین پیچ و ساده

*کلاه کاسک

*هارنس

*ابزار حمایت

*خودحمایت

*بلوک پروسیک

*کفش اسپورتکس

*۴ عدد تسمه ۱۲۰ و ۶۰

*یک جفت پله رکاب

*ست ۴ تایی فرند سایز متوسط

*ست کیل از شماره ۶ تا ۱۳

*آچار کیل

*یومار

*طنابچه انفرادی

*چاقو

 

پوشش گیاهی منطقه:

ارس خزنده، گیاهان بالشتکی مثل کلاه میرحسن، چوبک و گون

پوشش جانوری منطقه:

کل و بز، خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، کبک دری و معمولی

وضعیت آنتن دهی :

همراه اول در قرارگاه ونداربن، بخش‌هایی از مسیر تا سرچال، پناهگاه سرچال و در نزدیکی قله آنتن دارد.

 

اعضای شرکت کننده :

بهنام پیروزرام – رضا حیدری

 

گزارش : رضا حیدری

عکس ها و فایل جی پی اس در گالری اسپیلت (تلگرام)

پل اول

پناهگاه سرچال با دورنمای تخت سلیمان و علم کوه

یخچال علم چال و دیواره علم کوه
(سکوی آرش در عکس دیده می شود)

ابتدای گرده آلمانها و نمای گرده و دیواره

دورکابی(کراکس اول)

سه رکابی(کراکس دوم)
بانمای قله های شانه کوه و تخت سلیمان

بعد از سه رکابی
(با نمایی از پرنده زیبا ) 

فرود انتهای تراورس بزرگ

انتهای قیف یخ

کراکس سوم (تک رکابی)

نمای سنگ سماور ، یخچال اسپیلت و
خط الرأس هفت خوان و گرده نگین

طول آخر (خروجی گرده)

قله علم کوه

مسیر صعود و فرود گرده آلمانها