تعریف :

به خط اصلی و بلندترین یال بین دو قله که محل تقسیم آب باران باشد، خط الرأس گفته می شود.
خط الرأس اصلی محل تقسیم ۲ حوزه آبریز جداگانه می باشد.
خط الرأس های مشهور در رشته کوه البرز :
۱- خط الرأس دو برار
۲- خط الرأس علم کوه به دماوند
۳- خط الرأس توچال به دماوند
۴- خط الرأس کلون بستک به آزادکوه
۵- خط الرأس هرزه کوه وچندین خط الرأس معروف در منطقه علم کوه

خط الرأس های مشهور رشته کوه زاگرس :
۱- خط الرأس اشتران کوه
۲- خط الرأس دنا
۳- خط الرأس زردکوه بختیاری

معرفی خط الرأس دو برار:
خط الرأس دو برار با داشتن حدود ۳۵ قله اصلی و فرعی به طول تقریبی ۶۵ کیلومتر ، همچون دیواری در بین دو جاده هراز و فیروزکوه قرار دارد . قسمت های زیادی از این خط الرأس نشان دهنده مرز بین شهرستان دماوند با آمل و فیروزکوه می باشد.
این خط الرأس حدوداً ۶۵ کیلومتری از غرب به شرق پایین تر از گردنه امامزاده هاشم و منطقه پلور مازندران آغاز شده و تا روستای هرانده در منطقه فیروزکوه ادامه خواهد داشت.
برای پیمایش این خط الرأس دو مسیر صعود اصلی یکی در غرب و دیگری در شرق خط الرأس وجود دارد.
اکثر علاقه مندان به پیمایش این خط الرأس به دلیل شناخت منطقه و مرتفع تر بودن مبدأ شروع پیمایش و رسیدن سریع تر بر روی خط الرأس ترجیح می دهند پیمایش خود را از غرب آغاز کرده و در نهایت به جاده فیروزکوه برسند.
معروف ترین مسیر مبدأ صعود غربی ، سه کیلومتر بعد از امازاده هاشم در جاده هراز و در کنار پل معروفی به نام پل مرغی در کنار معدن در یک پاکوب با شیب نسبتاً تند آغاز می شود و پس از حدود ۳ ساعت می توان بر روی خط الرأس قرار گرفت.
خط الرأس دوبرار دارای حدود ۲۵ قله بالای ۳۵۰۰ متر ، بدون احتساب قلل فرعی و ۱۲ قله بالای ۴۰۰۰ متر می باشد.
کم ارتفاع ترین قله به نام چهل چشمه به ارتفاع ۳۱۰۰ متر و مرتفع ترین قله این خط الرأس ، قله دوبرار شرقی به ارتفاع ۴۰۸۲ متر می باشد.
اولین قله اصلی خط الرأس قله بزم چال به ارتفاع ۳۴۲۷ متر و آخرین قله اصلی خط الرأس قله کلاهون به ارتفاع ۳۶۲۰ متر می باشد.
از نکات قابل توجه بر روی این خط الرأس می توان به نمای دیدنی و زیبای قله دماوند ، دره هراز در سمت چپ و همچنین شهر دماوند و دریاچه های کوهستانی تار و هویر و جبهه شمالی قله زرین کوه در سمت راست جنوب خط الرأس اشاره کرد.
در دو جبهه شمالی و جنوبی این خط الرأس از غرب به شرق در جبهه شمالی روستاهای زیار – لاسم – وزنا – نجفدر – آسور – اندرایه – وشتان – ارجمند – طهنه – سله بن – سلمان و دریابک قراردارند و در جبهه جنوبی پس از دریاچه های تار و هویر که در شرق شهرستان دماوند به عنوان دریاچه آب شیرین کوهستانی در ارتفاع ۲۹۰۰ متری قرار دارند ، روستاهای هویر – دهنار – مومج – یَهر-کُهنک قرار دارند.
در دامنه های شمالی در فاصله چند کیلومتری روستاهای زیادی قرار دارند ولی در دامنه های جنوبی روستاها بعد از دریاچه تار و هویر شکل گرفته اند و راه دسترسی به آنها از جاده فیروزکوه و پل دلیچای می باشد.
بهترین فصل پیمایش این خط الرأس از اوایل خردادماه تا اواسط تیرماه می باشد و به دلیل نبود چشمه و ذوب شدن برفچال ها پیمایش این مسیر در فصل تابستان را با مشکلاتی همچون حمل آب اضافی مواجه می کند.
در ضمن در این مدت اوضاع جوی نسبتاً پایدار بوده و صعود را دچار چالش نمی کند.
خط الرأس دوبرار دارای زمستانی سخت و مخاطره انگیز می باشد.ریزش بهمن های متعدد در هر دو جبهه شمالی و جنوبی در زمستان تا اوایل بهار ادامه دارد.
باد و کولاک زمستانه خط الرأس دوبرار معروف می باشد به دلیل اینکه در سمت جنوب این خط الرأس دشت فیروزکوه گسترده شده و جبهه شمالی آن نیز بر قله دماوند و بخشی از کوه های البرز شرقی مشرف می باشد تبادل باد بر روی تیغعه ها و خط الرأس بسیار زیاد بوده و بر روی لبه های خط الرأس نقاب های برفی بزرگ و خطرناکی تشکیل می شود.ضمناً باد غالب در مسیر باد جنوبی بوده و از دشت فیروزکوه می وزد.
زنده یاد همایون محبوب در زمستان سال ۱۳۷۴ براثر رانش نقاب برفی برروی این خط الرأس فوت نمود.
پیمایش کامل و موفق این خط الرأس برای اولین بار در سال ۱۳۸۱ توسط محمدنوری و فرهود فرهادی از باشگاه کوهنوردان آرش در مدت زمان ۹ روز انجام گرفت و پس از آن نیز تعداد ۳ تلاش موفق زمستانی داشته است.

مکان های مناسب برای شب مانی و کمپینگ در فصل تابستان :
قبل قلل چنگیزچال ها – قبل از قله سوزچال و بعد از گردنه – از قله سوزچال تا قبل از تیغه های قره داغ و بعد از قره داغ ها
آنتن دهی و وضعیت موبایل :
در تمامی طول مسیر باتوجه به وجود روستاهای زیاد در هر دو جبهه شمالی و جنوبی خط الرأس موبایل نسبتاً آنتن دهی مناسبی دارد.
نکات فنی خط الرأس :
پیمایش خط الرأس دوبرار علاوه بر داشتن توان استقامتی بالا نیازمند داشتن دانش فنی سنگنوردی برای دست به سنگ شدن در حدود یک سوم مسیر می باشد.حتماً با یک تیم با نفرات با تجربه باید پیمایش انجام شود. به گواه اکثر کوهنوردانی که این خط الرأس را پیمایش داشته اند ، سخت ترین قسمت مسیر دو سوم ابتدایی قره داغ ها تا انتهای قره داغ و خصوصاً عبور از روی تیغه ها می باشد.
جنس سنگ در تمامی مسیرخط الرأس خصوصاً قسمت قره داغ ها و قله کل کشون به دلیل فرسایش شدید ، کاملاً ریزشی و پرچالش می باشد . لذا برای دست به سنگ شدن و گرفتن گیره های دست و پا دقت بالایی می طلبد.
در تمام طول مسیر خط الرأس بهترین مسیر عبور از بالاترین نقطه و خصوصاً عبور از تاج تیغه ها می باشد.
تراورس کردن مسیر به دلیل دور شدن از خط الرأس و شن اسکی و ریزشی بودن منطقه اصلاً و ابداً مناسب نبوده و انرژی زیادی را از تیم میگیرد.
لوازم و تجهیزات انفرادی و گروهی برای پیمایش خط الرأس :
به دلیل درگیری زیاد با سنگ ، این برنامه نیازمند داشتن کفش مناسب با زیره ویبرام مناسب می باشد و اصطکاک لوازمی همچون کفش و دستکش و شلوار در این برنامه بالا می باشد.
«لوازم گروهی و انفرادی» شامل چادر دوپوش مناسب فصل صعود – کیسه خواب – زیرانداز-پوشاک گرم جهت شب مانی – لوازم کمپینگ – طناب و کارابین پیچ (هرنفر ۱ عدد ) و غذا بسته به تعداد نفرات تیم می باشد.

***************

شرح گزارش برنامه ما :
با توجه به پیگیری اوضاع جوی و پیش بینی های هواشناسی تاریخ ۳۱ تا ۲ تیرماه را مناسب صعود تشخیص دادیم.
ساعت ۱۷ روز سه شنبه با هماهنگی آقای قربان نژاد با یک دستگاه سواری از میدان رسالت به مقصد جاده هراز حرکت کردیم.
هدف تیم این بود که شب استراحت خوبی درون چادر در منطقه داشته باشیم و صبح زود آماده حرکت باشیم.
ساعت ۱۹ پس از امامزاده هاشم به پل مرغی در ارتفاع ۲۵۰۰ متر رسیدیم.
در کنار کیوسک های معدن چادر خود را برپا کرده و تمامی لوازم را به طور مساوی بین نفرات برای حمل تقسیم نمودیم.
صدای جیرجیرک های سرگردان و تعداد زیاد آنها در منطقه خیلی جذاب و شنیدنی بود.
با تصمیم سرپرست مقرر گردید ساعت ۳:۳۰ صبح بیدار شده و در هوای خنک قبل از طلوع آفتاب شیب نفس گیر ابتدایی برای رسیدن به ابتدای خط الرأس (قله بزمچال) را طی کنیم.
ساعت ۴:۳۰ صبح چهارشنبه ۳۱ خردادماه با حمل کوله های نسبتاً سنگین در مسیری غیرپاکوب صعود را شروع کردیم.
حدود ساعت ۷ صبح به ابتدای خط الرأس در ارتفاع ۳۴۰۰ متر رسیدیم و دیدن قله دماوند انرژی خاصی به تک تک ما داد.
استاد ربانی زمزمه کنان اشعاری جذاب را می خواندند و ما لذت می بردیم:
ای دیو سپید پای دربند…

و یا 

بگذار کز مقابل روی تو بگذریم
دزدیده برشمایل خوب تو بنگریم
پس از صعود قله بزمچال به ارتفاع ۳۴۲۷ متر ، خط الرأس را به سمت شرق ادامه داده و حدود ساعت ۸ صبح استراحتی مختصر داشته و صبحانه خوردیم.
شدت باد بر روی خط الرأس نسبتاً بالا بود و در ادامه از جهتی هم به نفع و هم به ضرر ما بود.
به ترتیب قلل میان رود(۳۴۰۷ متر) – نور (۳۴۴۲ متر)– لاسم(۳۴۱۲ متر) را صعود کردیم و در ادامه به اوایل قلل چنگیز چال رسیدیم . در این نقطه تابلو یادبود زنده یاد همایون محبوب که در سال ۱۳۷۴ در این مسیر فوت کرده بودند را دیدیم و در ادامه به ابتدای شیب قله چنگیزچال رسیدیم.
به ترتیب قلل چنگیزچال ۳ (۳۶۱۱ متر) – چنگیزچال ۲ (۳۶۲۴ متر) و چنگیزچال ۱ (۳۶۳۱ متر) را صعود کردیم .
مسیر در این نقطه دارای فراز و نشیب زیادی بود و پس از صعود قله پروانه به ارتفاع ۳۷۳۶ متر ساعت حدود ۱۵ بود که برای ناهار توقف داشتیم.
در مصرف آب صرفه جویی نداشتیم زیرا در طول مسیر برفچال ها دارای برف مناسب بود و می توانستیم از آن استفاده کنیم.
پس از استراحتی مناسب دوباره صعود را آغاز نموده و به شیب زیر قله پروانه ۲ رسیدیم . طبق برنامه ریزی قبلی ، برنامه امروز تیم پیمایش حدود ۲۰ کیلومتر و برپایی چادر قبل از قلل انگمار بود.
ساعت ۱۶ قله پروانه ۲ به ارتفاع ۳۷۵۳ متر را صعود کرده و با توجه به شدت باد زیاد پس از ۲ ساعت قبل از قلل انگمار جای چادر مناسبی پیدا کرده و چادر خود را برپا نمودیم.
حدود ۱۴ ساعت در روز اول فعالیت داشتیم.
با پشتیبان برنامه تماس گرفته و خبر پیمایش روز اول دادیم.
درکنار چادر برفچال مناسبی بود و بلافاصله برف آب کردن را شروع نموده و حدود ۱۲ لیتر آب و مایعات و شربت را آماده کردیم تا برای روز بعد و پیمایش مسیر دچار مشکل بی آبی نشویم.
حسابی از خجالت شربت ها و مایعات درآمده و شام سبکی خوردیم.
شدت باد خیلی زیاد شده بود ولی چادر را حسابی با سنگ مهار نموده بودیم.از اواخر شب تا صبح به سرعت باد اضافه شد و علیرغم اینکه قصد داشتیم ساعت ۴ صبح آماده حرکت باشیم عملاً بخاطر شدت باد صبر کرده و ساعت ۷ صبح پیمایش را آغاز نمودیم.
شکل مسیر از ابتدای این قسمت در اکثر نقاط تیغه ای و با توجه به شدت باد زیاد با کوله های سنگین نیازمند دقت خاصی بود.بین ساعت ۹ تا ۱۲ ب ترتیب قلل انگمار ۴ تا انگمار ۱ به ارتفاع ۴۰۳۶ متر را صعود کردیم.
بیشترین ارتفاع در این قسمت از مسیر گرفته شده و در ادامه حدود ساعت ۱۴ پس از دست به سنگ شدن در چندین نقطه از مسیر که کاملا ریزشی بود به قله دوبرار غربی به ارتفاع ۴۰۸۰ متر رسیدیم.
دریاچه تار و هویر و نمای جبهه شمالی زرینه کوه در سمت راست ما واقعا دیدنی بود. پس از حدود یک ساعت و باز هم عبور از چند مسیر تیغه ای به قله‌ی دوبرار شرقی ، مرتفع ترین قله خط الرأس دوبرار به ارتفاع ۴۰۸۲ متر رسیدیم.
حدود ۱۵ دقیقه استراحت داشته و بلافاصله به حرکت خود ادامه دادیم . پس از دوبرار شرقی مسیر را از روی بالاترین نقطه خط الرأس ادامه داده و به قله‌ی سوزچال غربی به ارتفاع ۴۰۶۰ متر رسیدیم.
مسیر بین سوزچال غربی به شرقی هم کاملاً دست به سنگ و تیغه ای بود . پس از صعود سوزچال شرقی به ارتفاع ۴۰۵۰ متر در بالای گردنه که مشرف به قره داغ ها بود ، ساعت ۱۶ ناهار را خورده و استراحت مناسبی داشتیم. از این نقطه تیغه های قره داغ کاملاً مشخص بود.
مصرف آب در روز دوم حساب شده بود و مطمئن بودیم قبل از قره داغ ها برف چال مناسب برای آب وجود خواهد داشت.
شیب زیر قله‌ی رخش را صعود کرده و ساعت ۱۷:۳۰ به قله رخش غربی به ارتفاع ۴۰۱۶ متر رسیدیم .
آخرین قله‌ی ۴۰۰۰ متری خط الرأس را صعود کرده و در ادامه قله رخش شرقی به ارتفاع ۳۹۳۹ متر را صعود کردیم.
کم کم قله دماوند و ابهت دیدنی آن از ما دور می شد و به قله کمرپشت به ارتفاع ۳۹۳۰ متر رسیدیم.بعد از این قله برف چالی با عظمت که تابش خورشید آب را برای ما مهیا نموده بود ، همه ما را غافلگیر کرد.شادمان از اینکه شب داستان برف آب کردن نخواهیم داشت ، تمامی ظروف و کمل بک های خود را پر از آب نموده و آب کافی برداشتیم.
حدود ساعت ۱۸:۳۰ دقیقه به ابتدای تیغه های قره داغ رسیدیم. با توجه به اینکه مطلع بودیم جای چادر مناسبی در مسیر تیغه ها وجود ندارد ، در جایی مناسب قبل از تیغه های قره داغ دومین کمپ شب مانی خود را برپا نمودیم.
باز هم هرچه به اواخر شب نزدیک می شدیم شدت باد بیشتر می شد.
هدف ما این بود که صبح خیلی زود پیمایش تیغه ها را آغاز کنیم ولی بازهم شدت بالای باد و این نکته که عبور از بالای تیغه ها نیاز به دقت و حفظ تعادل بالایی داشت ، مجبور شدیم تا ساعت ۸:۳۰ صبح پیمایش را آغاز کنیم.
نکته جالب روز سوم این بود که در ساعت ۶ صبح زمانی که مشغول استراحت بودیم صدایی از بیرون چادر آمد و من که بیدار بودم ابتدا فکر کردم صدای باد است ولی با تکان خوردن چادر متوجه شدم شخصی در بیرون چادر ما را صدا میکند! در ارتفاع ۳۸۵۰ متری واقعاً چه کسی می توانست باشد؟!
بلافاصله زیپ چادر را باز کرده و با دیدن محیط بان با لباس رسمی و تفنگ ، شوکه شدم !
گویا این محیط بان زحمت کش از روی قله‌ی کمرپشت توسط دوربین چادر ما را دیده بود و به تصور حضور شکارچیان در منطقه برای سرکشی به سمت چادر ما آمده بود. بلافاصله ایشان را به چای گرمی دعوت کرده و با توجه به اینکه روز آخر پیمایش مان بود ، تمامی تنقلات و مواد غذایی اضافی را به ایشان دادیم .
پیمایش مسیر تیغه های قره داغ از نقاط بسیار جذاب و مهیج خط الرأس دوبرار می باشد و تا حد امکان در دو سوم ابتدایی مسیر باید از روی تیغه ها و خصوصاً تاج تیغه ها انجام شود.
ساعت ۹:۳۰ قله قره داغ غربی به ارتفاع ۳۹۳۹ متر صعود شد و در ادامه پس از چندین فراز و فرود به قله‌ی شاه ورس به ارتفاع ۳۸۳۰ متر رسیدیم.
برج اصلی شاه ورس واقعاً تماشایی و دیدنی بود .
در ادامه ساعت ۱۱:۳۰ پس از حدود ۳ ساعت به قله‎‌ی قره داغ شرقی (اصلی) به ارتفاع ۳۹۶۳ متر رسیدیم.روی قله شاخ کلی با عنوان نماد قله مشخص بود.
پس از صعود قله قره داغ اصلی بر این باور بودیم که تیغه ها تمام شده و مابقی مسیر پیمایش تیغه نخواهیم داشت ولی تقریباً تا نزدیکی قله اسب گیرون تیغه ها ادامه داشت وگویا تمامی نداشت.
زیر قله‌ی اسب گیرون استراحت مختصری داشته و ساعت ۱۴ این قله به ارتفاع ۳۷۱۳ متر را صعود کردیم. در ادامه پس از صرف ناهار به سمت قله کلاهون حرکت کرده و ساعت ۱۶ این قله به ارتفاع ۳۶۲۰ متر صعود شد.
پس از قله کلاهون دوباره دوباره به مسیری کاملا تیغه ای رسیدیم که تیغه های کل کشون نام داشت و باز هم درگیر سنگ شده و درنهایت به قله کل کشون به ارتفاع ۳۶۰۰ متر رسیدیم.
حدود ساعت ۱۸:۳۰ دقیقه به یک برکه زیبا به نام استله سر که از ذوب شدن برف چال ها بر روی خط الرأس شکل گرفته بود ، رسیدیم و پس از آن آخرین قله‌ی مرتفع به نام شاه تپه به ارتفاع ۳۶۰۰ متر را صعود کردیم.
پس از این قله ، قله مرتفع دیگری وجود نداشت و با حرکت در قسمت راست مسیر به گوسفندسرای چهل چشمه در حدود ارتفاع ۳۱۰۰ متری رسیدیم.
از دور روستا و جاده خاکی کاملاً نمایان بود .
در قسمت راست مسیر به داخل شن اسکی بسیار بدی با شیب تند رفته و با مشقت زیاد ساعت ۲۱ به روستای یَهر رسیدیم.
با عبور از کوچه باغ های روستا به کنار جاده اصلی روستا رسیده و پس از نیم ساعت با یک خودروی وانت گذری به ابتدای جاده فیروزکوه و پل دلیچای رسیدیم. از آنجا هم با یک خودروی گذری رأس ساعت ۲ بامداد شنبه به تهران و منازل خود رسیدیم.

در پایان لازم می دانم به نمایندگی از تیم عاشقانه های البرز از مدیریت باشگاه اسپیلت آقای ذبیح اله حمیدی و پشتیبان تیم آقای مهدی موسی نژاد که در تمامی سه روز اجرای برنامه با تماس ها و پیام های خود یاری رسان ما بودند تشکر و قدردانی نمایم.
بی شک اجرای موفق و کامل چنین برنامه هایی نیازمند صبر و استقامت بالایی‌ست و رمز موفقیت آن همدلی ، آمادگی جسمانی مناسب و تعهد کامل تیمی می باشد.

نفرات تیم :

شنتیا ربانی (سرپرست)

حسین قربان نژاد 

حسین صادق زاده

گزارش سایت: حسین صادق زاده 

                ۹۶٫۵٫۴

نقشه پیمایش مسیر

پل مرغی (سه کیلومتر بعد از امامزاده هاشم)

کمپ شب مانی اول 

دریاچه تار و هویر

قله دوبرار شرقی به ارتفاع ۴۰۸۲ متر

تیغه های قره داغ 

تیغه های کَل کشون

قله شاه تپه به ارتفاع ۳۶۰۰ متر

مسیر فرود