گزارش پیمایش خط‌الرأس مرکزی دنا ۱۷ تا ۱۳۹۷.۵.۱۹/برنامه «شماره ۷۷۰»

رشته‌کوه دنا، بلندترین و بزرگ‌ترین چین‌خوردگی رشته‌کوه بزرگ زاگرس محسوب می‌شود و دارای خط‌‌الرأسی به طول تقریبی ۹۰ کیلومتر است. این رشته‌کوه بین مدار 31.5 ـ 30.25 عرض شمالی و 51.36 ـ 51.09 طول شرقی قرار دارد.

در رشته‌کوه دنا تعداد 49 قله بالاتر از 4000 متر وجود دارد که بیشترین مجموعه قله‌های بالاتر از ۴۰۰۰ متر در ایران به حساب می‌آیند.

شهرستان دنا در 35 کیلومتری شمال‌غربی یاسوج به مرکزیت شهر سی‌سخت، به ارتفاع 2200 متر از سطح دریا قرار دارد. دنا این رشته‌کوه 90 کیلومتری، مرز بین استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد، اصفهان و فارس می‌باشد. بدین ترتیب که جبهه جنوب‌غربی و غربی رشته‌کوه دنا که دارای پوشش جنگلی فراوان بلوط است در استان کهگیلویه‌وبویراحمد و قسمت شمالی آن با آب و رودهای فراوان بدون پوشش جنگلی جزء منطقه پادنا از توابع شهرستان سمیرم اصفهان، و قسمت شمال‌شرقی و شرقی دنا یعنی دامنه شمال‌شرقی و شرقی منطقه پازن‌پیر جزء استان فارس محسوب می‌شود.

رشته‌کوه دنا که قسمتی از سلسله جبال زاگرس می‌باشد از شمال‌شرقی تا جنوب‌شرقی کشیده شده است، توسط گردنه‌های بیژن، مورگل و پوتک به سه رشته‌کوه اصلی و یک رشته‌کوه فرعی عمودی تقسیم می‌گردد.

رشته‌کوه مرکزی دنا:

از گردنه بیژن به ارتفاع 3200 متر تا گردنه مورگل غربی به ارتفاع 4100 متر ادامه دارد و دارای 18 قله بالای4000 متر است. بلندترین قله رشته‌کوه دنا و همچنین رشته‌کوه بزرگ زاگرس قله قاش‌مستان یا بیژن 3 است. قلل دیگر این رشته‌کوه از گردنه بیژن به ترتیب عبارتند از: بَردآتش، سیچانی، حوض‌دال، کرسومی شرقی، کرسومی غربی، تنگه راه (حرا)، بیژن 1 (ماش)، کپیری، بیژن 2 (برج آسمان)، قِزِل‌قُله، هِرم، کیخسرو، بن‌رو، بیژن 3 (قاش‌مستان)، قبله، مورگل، مورگل غربی (پازنک) و مورگل شمالی

رشته‌کوه شمال‌غربی دنا:

این رشته‌کوه را که اصطلاحاً جناح غربی گفته می‌شود، از گردنه مورگل غربی و قل‌های کاسه‌خفر شروع و به قله کل‌قَدویس ختم می‌گردد که دارای 21 قله بالاتر از 4000 متر است.
قله‌های آن به ترتیب از گردنه پوتک عبارتند از:

قلل کاسه خفر شامل: کل‌گردل، تل‌گردل و لوکوره

قلل کاسه پوتک شامل: پوتک، قلات‌بزی، آب‌سیپاه و فردای‌قیامت

قلل کاسه خرسان شامل: خرسان شرقی، خرسان غربی، کل‌فرهاد و کل‌چال‌ولی

قلل سه‌قپه شمالی شامل: کل شیدا، کل بلبل و کل قدویس، کل پازنی، کل شور و چات‌سوز

این منطقه بکرترین و دور از دسترس‌ترین قلل رشته‌کوه دنا را در خود جای داده است و تنها چند مسیر محدود برای رسیدن به ارتفاعات این بخش وجود دارد که بیشتر آنها نیز در زمستان غیرقابل استفاده هستند.

رشته‌کوه فرعی شمال دنا:

این رشته‌کوه کمتر شناخته شده و کمتر مورد صعود قرار گرفته و دارای 4 قله بالای 4000 متر است که به نام اهرام لوُکوره نیز خوانده شده‌اند. قله‌های این مسیر به ترتیب از روستای خفر عبارتند از: حوض‌دال شمالی، آب اسپید، کل اُواَرزنی و کَل اَسد که به گردنه پوتک ختم می‌گردد.

رشته کوه جنوب‌شرقی:

این رشته را اصطلاحاً جناح شرقی گفته می‌شود، از گردنه بیژن و قله برف‌کرمو (4111 متر) آغاز شده و تا قله پازن‌پیر به ارتفاع 4280 متر ادامه دارد و دارای 9 قله بالای 4000 متر به نام‌های: برف‌کِرمو، نمک، کل خرمن، نول شمالی، نول جنوبی، قاش‌سرخ، تاپو، رمُبسه و پازن‌پیر است.

مسیرهای اصلی دسترسی به خط‌الرأس مرکزی دنا عبارتند از:
1. مسیر شمالی: از روستای تاریخی و زیبای خفر شهرستان سمیرم شروع و از طریق تنگه قاش‌مستان به خط‌الرأس میرسد.

2. مسیر گردنه بیژن: شهر سی‌سخت و گردنه بیژن را می‌توان دروازه ورود به خط‌الرأس‌های شرقی و مرکزی دنا نامید. گردنه بیژن شرقی‌ترین نقطه خط‌الرأس مرکزی و ما بین این خط‌الرأس با خط‌الرأس شرقی محسوب می‌شود. از مسیر این گردنه می‌توان به قلل بردآتش، سیچانی ( واژه سیچانی به معنای دارای موش در زبان آذری میباشد. عشایر قشقایی که در منطقه ییلاق میکنند، چنین نامی را بر این قله گذارده‌اند)، حوض‌دال و خط‌الرأس مرکزی دسترسی پیدا کرد.

3. مسیر جنوبی: سومین مسیر دسترسی به بخش مرکزی دنا از شهر زیبا و باصفای سی‌سخت و از طریق تنگه بزکش میباشد که با شیب نسبتا تندی به پناهگاه و قله حوض‌دال منتهی میشود.

تصویری از رشته‌کوه دنا

گزارش برنامه:

روز چهارشنبه 1397.5.17 ساعت13:00 از ترمینال جنوب تهران توسط اتوبوس بین‌شهری به سمت شهرستان سمیرم حرکت کردیم. پس از عبور ازشهر‌های قم، سلفچگان، دلیجان، اصفهان و شهرضا ساعت 22:00 در کمربندی شهر سمیرم پیاده شدیم و از آنجا توسط یک دستگاه سواری به مرکز شهر رفتیم تا با آقای آقایی از اعضای گروه کوهنوردی مانوش سمیرم که از قبل هماهنگی و اطلاعات لازم برای این برنامه را در اختیارمان گذاشته بودند، از نزدیک دیدار کنیم و مراتب تشکرمان را به ایشان اعلام داریم.

سپس مقداری از خریدهای لازم را در شهر سمیرم انجام داده و توسط همان خودروی سواری رهسپار روستای زیبای خفر در 80 کیلومتری شهر سمیرم شدیم.

ساعت 12:00 نیمه‌شب به روستای خفر رسیدیم و بلافاصله در کنار امامزاده سید محمد(ع) چادر را برپا کردیم و پس از صرف شام به استراحت پرداختیم. ساعت 5:00 صبح پس جمع‌آوری چادر و تقسیم وسایل و بستن کوله‌ها آماده حرکت شدیم.

ساعت 6:00 به همراه آقای سید افشین موسوی که از اهالی روستای خفر و عضو باشگاه کوهنوردی راسخ اصفهان هستند پیمایش خود را آغاز کردیم.

مسیر پیمایش از مرکز روستا منتهی به خیابان قاش‌مستان شروع میشد و در ادامه پس از عبور از کوچه‌باغ‌های سیب زیبای روستای خفر به دره قاش‌مستان ادامه پیدا میکرد.

مسیر از روی یک یال باریک داخل دره که پاکوب مشخصی دارد، به گردنه‌ای ختم می‌شود که از دور ریزش آبشاری کوچک از آن نمایان است. لوله‌گذاری این آبشار به شکل دست‌ساز می‌‌باشد. بر روی این گردنه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری جانپناه فلزی کوچکی ساخته شده است. (مسافت روستای خفر تا جانپناه ۵ کیلومتر). پس از دو ساعت پیمایش، در ساعت 8:00 به این جانپناه رسیدیم.

جانپناه دره قاش‌مستان

پس از صرف صبحانه ساعت 8:45 از جان‌پناه به سمت گردنه قاش‌مستان حرکت کردیم. رفته رفته شیب دره منتهی به گردنه بیشتر و همچنین مسیر از حالت پاکوب به شکل بستر سنگلاخ و شن‌اسکی درمی‌آمد، که این امر صعود را برای ما که کوله‌های سنگینی حمل می‌کردیم دشوار میساخت.

در ادامه مسیر با برنامه‌ریزی 1ساعت پیمایش و ده دقیقه استراحت، پیمایش‌مان را انجام می‌دادیم و درصورت رسیدن به چشمه یا برف‌چال سعی میکردیم تا آب به اندازه کافی بنوشیم و همواره منابع آب همراهمان را در حداکثر ظرفیت نگه‌داریم.

در نهایت ساعت 15:30 پس از عبور از مسیر پرشیب و سنگلاخ توانستیم به قله قاش‌مستان برسیم.

از آنجا میشد منظره بدیع و چشم‌نواز رشته‌کوه دنا را به تماشا نشست و در جبهه جنوبی آن شاهد استان زیبای کهکیلویه‌وبویراحمد با جنگل‌های انبوه بلوط و بادام باشیم.

قله قاش‌مستان ـ 4459 متر 

پس از کمی استراحت و عکس‌برداری به سمت گردنه باز گشتیم و از تراز ارتفاعی 4000 متر به سمت شرق پیمایش خط‌الرأسی خود را آغاز نمودیم.

در ساعت 16:40 در مسیر خط‌الرأس به قله بن‌رو رسیدیم.

قله بن رو ـ 4326 متر

پس از رسیدن به قله بن‌رو، برفراز دره زیبای کی‌خسرو (دره جنوبی قله‌های بیژن 2 و قزل‌قله) در امتداد خط‌الرأس سرازیر شدیم و در ساعت 17:30 در محلی مناسب زیر قله بیژن 2 (برج آسمان ) اقدام به پرپایی کمپ کردیم و پس از صرف غذا به استراحت پرداختیم تا ادامه برنامه را فردا با انرژی از پی‌بگیریم.

شبی سرد همراه با وزش باد را پشت سر گذاشتیم. ساعت 6:00 صبح روز بعد بلافاصله بعد از بیداری، شروع به آماده شدن کردیم و بدون کوله، پس از عبور از یک مسیر صخره‌ای و دست به‌سنگ، در ساعت 7:30 قله بیژن 2 (برج آسمان) را صعود کردیم.

قله بیژن 2 (برج آسمان) ـ 4397 متر

بعد از عکس برداری روی قله به سمت کمپ سرازیر شده، پس از رسیدن و صرف صبحانه و جمع کردن وسایل، ساعت 9:00 در ادامه خط‌الرأس به سمت قله بیژن 1 (ماش) رهسپار شدیم.
ساعت 10:20 توانستیم بعد از عبور از یال پرشیب زیر قله که بصورت شن‌اسکی دشواری می‌باشد، خود را به قله بیژن 1 برسانیم.

قله بیژن 1 (ماش) ـ 4392 متر

از این جا به بعد، برنامه خیلی راحت‌تر پیش رفت و قله‌های باقیمانده در مسیر به راحتی قابل صعود بودند. ساعت 11:20 به قله کپیری رسیدیم.

قله کپیری ـ 4292 متر 

و در ساعت 11:40 به قله کَرسومی غربی و بعد از آن در ساعت 11:45 قله کرسومی شرقی صعود شد.

قله کرسومی غربی ـ 4302 متر 

کرسومی شرقی ـ 4306 متر 

ساعت 12:10 به قله حرا ( تنگه راه ) رسیدیم.

قله حرا (تنگه راه) ـ 4249 متر

و در ساعت 12:30 به قله حوض دال دست یافتیم. این قله به مثابه قله توچال در تهران، برای کوهنوردان سی‌سخت و یاسوج میباشد که تعطیلات آخر هفته خود برای صعود این قله تلاش میکنند.

بر فراز قله حوض دال به تماشای شهر سی‌سخت نشستیم. از آنجا پناهگاه سی‌سخت پیدا بود. پس از عکس‌برداری و نیم ساعت استراحت به سمت قله سیچانی روانه شدیم.

قله حوض دال ـ 4360 متر 

در ساعت 13:50 توانستیم به قله سیچانی، آخرین قله برنامه برسیم.

قله سیچانی ـ 4199 متر

پس کمی استراحت دره زیر قله به سمت گردنه بیژن را پی‌گرفتیم و فرود آمدیم. با کمی تراورس به سمت شرق به مسیر پاکوب مشخصی که منتهی به پناهگاه حوض‌دال میشود، رسیدیم و مابقی مسیر را از این راه پاکوب تا پارکینگ گردنه بیژن ادامه دادیم و در ساعت 16:10 با رسیدن به پارکینگ توانستیم این برنامه را به پایان برسانیم.

انتهای دره منتهی به گردنه بیژن

آنتن دهی موبایل و اینترنت:

در تمام طول مسیر بجز موارد خاص آنتن‌دهی وجود نداشت.

پوشش گیاهی منطقه:

در دامنه‌های جنوبی پارک ملی و منطقه ویژه حفاظت‌ شده دنا تا ارتفاع ۲۵۰۰ متر جنگل بلوط همه جا را پوشانده است. در این نواحی گونه‌های جنگلی دیگری نظیر بنه، کیکم، ارژن، شین و انواع بادام کوهی مشاهده می‌شود. از ارتفاع ۲۵۰۰ متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه‌های ارژن، شین، انواع گون‌ها و درختان سرو کوهی دیده می‌شود. از ارتفاع ۳۵۰۰ متر به بالا تنها شاهد پوششی از گون‌ها و گیاهان علفی و بوته‌ای درسطح زمین میباشیم و از ارتفاع ۴۰۰۰ متر به بالا دیگر خبری از بوته‌های سطحی منطقه نیست و تنها شاهد گیاهان کوچک و زیبایی در پناه سنگ‌ها و شکافت صخره‌ها هستیم و برخی از این گیاهان در اوایل تابستان گل‌های ریز، رنگین و بسیار زیبایی به بار می‌آورند.

تنوع جانوری منطقه :

از گونه‌های جانوری موجود در منطقه دنا میتوان به خرس، پلنگ، گرگ، کفتار، روباه، شغال، خرگوش، خارپشت، کبک، جغد، دال، شاهین، کرکس، هما، کل و بز، پازن، قوچ و میش اشاره نمود و در مسیر به کرات شاهد دسته‌های کل و بز و پازن که متاسفانه در تیررس شکارچیان، که صدای نفیر تیرشان به گوش ما هم میرسید، بودیم.

دسترسی به آب:

تا جانپناه قاش‌مستان یک چشمه بود و همانطور که ذکر شد، از رودخانه کف دره یک آبشار دست‌ساز کنار جانپناه قرار گرفته است.

تا گردنه قاش‌مستان یک چشمه دیگر وجود دارد و همچنین یک آبشار که تصویرش را قرار دادم. همچنین برف چال‌های مکرر تا گردنه موجود هست که میتوان از آب آنها استفاده کرد. اما روی خط‌الرأس تنها یک چشمه موسوم به چشمه خرسی زیر رخ جنوبی بیژن 2 قرار دارد که تنها چشمه تامین‌کننده آب روی خط‌الرأس میباشد. همچنین در مسیر فرود کمی پایین‌تر از پناهگاه حوض‌دال یک چشمه وجود داشت که متاسفانه خشک بود.

نکته : در این برنامه مهمترین چالش ما تأمین و مدیریت آب مصرفی بود که خدا را شکر به خوبی توانستیم انجام دهیم.

کل مسیر پیمایش : 45 کیلومتر

تصویر مسیر پیمایش از روستای خفر تا گردنه بیژن

مختصات قله‌ها :

در پایان، صمیمانه از استاد ذبیح‌اله حمیدی که در جهت انجام این برنامه ما راتشویق و پشتیبانی کردند و هچنین آقای آقایی از گروه کوهنوردی مانوش سمیرم که زحمت زیادی بابت هماهنگی و ارائه اطلاعات به ما داشتند و همچنین آقای سید افشین موسوی که همراهی و راهنمایی ایشان سبب کمک و تسریع انجام این برنامه شد، کمال سپاس و قدردانی را دارم.

اعضای شرکت‌کننده در برنامه:

آقایان: مجید رضاپور (سرپرست)، مهدی یگانه، سید افشین موسوی (از باشگاه راسخ اصفهان)

گزارش برنامه: مهدی یگانه
1397.6.5