جادوی موسیقی در ورزش:

در طی دهه گذشته، تحقیقات بسیاری در زمینه بررسی اثرات موسیقی بر ورزش و تمرینات بدنی صورت گرفته که این مقاله به برخی از مهم ترین آنها اشاره دارد و توصیه هایی را جهت استفاده مؤثر از اثرات روح بخش موسیقی ارائه خواهد داد. به علاوه، در این مقاله تجریبات عملی که در بازیهای المپیک به دست آمده اند، مرور خواهند شد.

موسیقی چگونه به فعالیتهای ورزشی کمک می کند؟
فهم مکانیسم هایی که به واسطه آنها بدن به موسیقی واکنش نشان می دهد، می تواند کاربرد مؤثر موسیقی در ورزش را نشان دهد. مطالعه جامع مقالاتی که در این زمینه نگاشته شده اند، نشان می دهد که موسیقی به چهار طریق بر ورزش و فعالیتهای بدنی اثر می گذارد.
۱- در ورزشهایی مثل دو و دوچرخه سواری که به صورت تکرار شونده(Repetitive) هستند و با شدتSub maximal انجام می شوند، موسیقی می تواند توجه ورزشکار را افزایش دهد و توجه وی را تا حدی از خستگی منحرف نماید. این وضعیت باعث کاهش میزان تلاش اضافی ورزشکار می شود و تکنیکی است که بسیاری از ورزشکاران به آن اعتراف دارند و تحت عنوان

Dissociation نامیده می شود.
Dissociation عبارت است از متمرکز شدن بر روی تحریکاتی خارج از فعالیت ورزشی.
برخی از ورزشکاران دوست دارند مثلاً به مناظر اطراف نگاه کنند و یا ذهن خود را به افکار دیگری مشغول نمایند، ولی موسیقی یکی از لذت بخش ترین و مؤثرترین را فراهم می کند.Dissociation می تواند با دورکردن افکار ورزشکار از خستگی، وضعیت ذهنی وی را به صورت مثبتی تغییر دهد.

۲- موسیقی می تواند وضعیت روانی و فیزیولوژیکی نامطلوب را تغییر دهد و بنابراین به شکل نوعی تحریک قبل از مسابقه و یا به شکل آرامبخش برای ورزشکاران مضطرب به کار رود. یکی از روش هایی که اغلب مورد استفاده قرار می گیرد، استفاده از موسیقی های تحریک کننده( هیجان انگیز) همراه با توصیه های شفاهی جهت روحیه دادن به ورزشکار است. به همین طریق می توان موسیقی آرامبخش را برای کمک به انجام تکنیک های بکار برد. گاهی اوقات نیز موسیقی را همراه با روش های هیپنوتیزم به کار می برند تا به وسیله آن بخش ویژه ای از موسیقی را در ذهن ورزشکار حک نمایند.

۳- موسیقی از طریق هماهنگی و شباهت هایی که بین ضرباهنگ آن و حرکات ورزشکار وجود دارد، به انجام ورزش کمک می کند. بررسی ها نشان می دهند که همزمان کردن حرکات ورزشی با موسیقی سطح ورزشکار را افزایش می دهد و این یکی از دلایل محبوبیت کلاسهای ورزشی همراه با موسیقی است.

۴- مانند روش قبل کیفیت موزون ( ریتمیک) موسیقی، الگوی مهارت های فیزیکی را بهبود می بخشد و بنابراین محیط بهتری برای یادگیری فراهم می کند. تجریباتی در این زمینه در ژیمناستیک و شنا وجود دارد.

انتخاب موسیقی درست:
تحقیقات اخیر نشان می دهند که چهارعامل کلیدی در عمل تحریک کنندگی( ایجاد انگیزش) موسیقی مؤثر هستند؛

اول : آمادگی و تمایل افراد جهت واکنش به تحریکات ریتمیک است و در این زمینه توانایی پاسخ موزون به موسیقی عامل برجسته ای است.

دوم : ویژگی ملودیک و هارمونیک موسیقی است که می تواند وضعیت ذهنی شنونده را تحت تأثیر قرار دهد که ما ترجیحاً آنرا موزیکالیتی(Musicality) می نامیم.

سوم: فرهنگ بومی و اجتماعی ورزشکار و به تبع آن نوع موسیقی است که می تواند واکنش وشکار را به موسیقی تحت تأثیر قرار دهد.

چهارم: عامل همراهی(Association) است یعنی با همراه کردن سایر تحریکات مثل تصویر، فعالیت فیزیکی بهبود می یابد.
Rhythmic Response، Musicality، فرهنگ وAssociation،از چهار عامل ذکر شده دو مورد اول عوامل داخلی و دو مورد بعدی عوامل خارجی نامیده می شوند.
عوامل خارجی بیشتر مربوط به برداشت فرد از موسیقی هستند. بررسی ها نشان می دهند که عوامل داخلی در تغییر نوع واکنش فرد به موسیقی مؤثرتر از عوامل خارجی هستند.

برای اینکه موسیقی بتواند در یاری رساندن به ورزشکار مؤثر باشد، باید دارای کیفیت موزون بسیار قوی و مناسبی باشد تا با ریتم فعالیت ورزش هماهنگ شود و نیز باید ضرباهنگ آن با ضربان قلب ورزشکار متناسب باشد. ملودی و هارمونی موسیقی باید وضعیت روحی و ذهنی مثبتی را ایجاد کند، یعنی اینکه به شنونده انرژی و روحیه بدهد.

موسیقی باید از زمینه فرهنگی و اجتماعی ورزشکار منشأ گرفته باشد و مزیت های اجتماعی او را گوشزد نماید.

موسیقی باید علاوه بر احساسات از سایر روش ها و وسایل همراه مثل تلویزیون و فیلم برای بهترکردن فعالیت فیزیکی استفاده کند. مثالهای کلاسیک این فیلم ها و موسیقی ها عبارتند از فیلم ” چشم ببر” از سری فیلم های راکی و موسیقی” ارابه های آتش” اثر ونجلیس که با بازیهای المپیک بسیار متناسب و همخوان هستند.

یکی از مثالهای خاص و تجربیات عملی در این زمینه، مربوط به پروفسورPeter Terry در زمانی است که در بازیهای المپیک زمستانی سال ۱۹۹۸ ناگانوی ژاپن به عنوان فیزیولوژیست در خدمت تیم بریتانیا بود. تیم بریتانیا در آن سال موفق ترین حضور خود را در طی دهه های گذشته تجربه کرد و توانست پس از سال ها صاحب مدال در بازیهای زمستانی شود.
اعضای این تیم در طی تمرینات و در روزهای مسابقه به ترانه “One moment in time” گوش می دادند و در همان حال سعی می کردند خود را در حا ل وهوای ترانه و در آن لحظه از زمان تجسم کنند. در روز مسابقه فینال آنها توانستند با اختلاف بسیار ناچیزی صاحب مدال برنز شوند. این ترانه همچنین بهRichard Fauldکمک کرد تا در المپیک ۲۰۰۰ سیدنی مدال طلای تیراندازی را بدست آورد. آخرین قطعه موسیقی که یک ورزشکار گوش می دهد بیشتر در ذهن وی می ماند، بنابراین باید در انتخاب آن دقت شود.

مثال دیگر مربوط به اعضای تیم بوکس بریتانیا در المپیک سیدنی می باشد که اظهار داشته اند یکی از کارهای قبل از مسابقه آنها گوش دادن به ترانهBlue sugar بوده است که باعث شده به نحو مؤثری تحریک شوند و از هیاهوی قبل از مسابقه دور بمانند.

همچنین بوکسور فوق سنگین بریتانیاAudly Harrison، قبل از هر مسابقه مدتی به موسیقی کلاسیک ژاپنی گوش می داد.

سه عامل مهم دیگر در انتخاب موسیقی مناسب دخیل هستند:

۱- تنوع در موسیقی که می تواند ورزشکار را علاقمند و مصمم نگهدارد.

۲- صدای موسیقی باید به اندازه کافی رسا باشد تا توسط سرو صدای محیط مخدوش نگردد.

 ۳- درصورتی که موسیقی و حرکت همزمان هستند ، ضرباهنگ موسیقی باید با سرعت و شدت حرکت متناسب باشد.

موسیقی و وضعیت روحی(Flow):

تحقیقات جدید نشان می دهند که رابطه جالبی بین استفاده از موسیقی و تأثیر آن بر روی وضعیت روحی(Flow) فرد وجود دارد.Flow یا وضعیت روحی (مثبت) یعنی تغییر آگاهی فرد در حین انجام حرکات ورزشی، به طوری که جسم و روح به صورت یک خلبان اتوماتیک عمل کنند و تلاش آگاهانه به حداقل برسد. برخی مربیان ترجیح می دهند که این ضایعات را در محدوده یاIn the zone بنامند که تقریباً حالتی شبیه خلسه یا هیپنوتیزم است. این وضعیت مثبت روحی با شرایط خوب روانی همراه شده و امکان انجام دقیق و لذتبخش حرکات فیزیکی را فراهم می کند.
در سال ۱۹۹۹، تعداد ۱۲۳۱ نفر از ورزشکاران ورزش های موازی در کلاس هایی که در آنها حین ورزش موسیقی پخش می شد، مورد بررسی قرار گرفتند و در پایان کار از آنها خواسته شد تا یک پرسشنامه ۳۶ قسمتی را پرکنند. نتایج نشان دادند که بین ضرباهنگ موسیقی (Music rate) و Flow rate هماهنگی و ارتباط وجود دارد و اینطور نتیجه گیری شد که موسیقی می تواند به نحو مؤثری باعث لذت بردن از ورزش شود و شاید در این میان عامل کلیدی انتخاب موسیقی صحیح باشد.

در تحقیق دیگری سه گروه حضور داشتند که گروههای اول و دوم درحین ورزش به موسیقی گوش می دادند؛ گروه اول به موسیقی تند(BMRI بالا) و گروه دوم به موسیقی آرام(BMRI پایین) گوش می دادند و گروه سوم گروه کنترل بود. نتایج نشان دادند که انتخاب موسیقی صحیح می تواند به انجام حرکات ورزشی کمک بسیاری کند. در واقع موسیقی به ورزشکار کمک می کند تا انرژی خود را رها سازد.
موسیقی برای ورزشکار به صورت منبعی از انگیزه و انرژی است و گاهی اوقات گوش دادن به یک موسیقی خوب اثری جادویی دارد. نکته بسیار مهم این است که انتخاب نوع موسیقی تقریباً به طور کامل به علاقه خود شخص بستگی دارد و به همین دلیل توصیه نمی شود که چه ورزشکاری به چه نوع موسیقی گوش دهد، هر چند عواملی وجود دارند که می توانند نوع موسیقی مفید و مؤثر را مشخص نمایند که اکنون شما از آنها آگاهی دارید.

منابع :

The sport Journal Published by the united states sports

Academy Dr.c.Karageorghis,ph

D.Accredited sport and Exercise psychologist Brunel University,UK

ترجمه و گردآورنده :فراز ساسانی